Celem pracy jest zaprezentowanie zmian gospodarczych zachodzących w Polsce od roku 1989 i ich analiza ze szczególnym zwróceniem uwagi na stabilność ekonomiczną. W książce podjęto próbę odpowiedzi na następujące pytania:
- Czym jest stabilność społeczna, gospodarcza i finansowa?
- Jakie podsystemy, czy też ich elementy, współtworzą stabilność systemu?
- Jakie czynniki i praktyki kształtują stabilność?
- Jakie skutki niesie ze sobą brak stabilności?
- Jakie narzędzia należy stosować, by stabilność została zachowana?
Powyższe zagadnienia osadzono w szerokim kontekście makroekonomicznym i społecznym. Przedstawiono także wiele spostrzeżeń oraz ocen zjawisk i działań instytucji państwowych i rynkowych w kształtowaniu gospodarczej stabilności.
- Spis treści
-
Streszczenie 9
Summary 10
Wstęp 11
1. Stabilność gospodarcza i wybrane mechanizmy jej kształtowania w świetle teorii i praktyki 15
1.1. Stabilność sfery finansowej i realnej oraz definicje i wzajemne pomiędzy nimi zależności 15
1.1.1. Genealogia pojęcia stabilność – pojęcia związane z problematyką 15
1.1.2. Zależności pomiędzy stabilnością sfery finansowej i realnej 21
1.1.3. Systemy ekonomiczne i ich cele 23
1.1.4. Niepewność i ryzyko jako elementy zakłócające i destabilizujące rozwój sfery finansowej i sfery rzeczowej 25
1.2. Państwo na rynkach finansowych 27
1.2.1. Demokracja i państwo a rynki finansowe 27
1.2.2. Działalność państwa na rynkach finansowych 29
1.2.3. Struktury bezpieczeństwa – nadzór finansowy i systemy gwarantowania depozytów 30
1.3. Wpływ zmian stóp procentowych na stabilność gospodarki oraz zachowanie się kredytodawców i kredytobiorców 32
1.3.1. Wzajemne interakcje pomiędzy stopami procentowymi a stabilnym wzrostem gospodarczym 36
1.3.2. Stopy procentowe jako instrument i element wiązania struktur gospodarczych oraz ich stabilności 39
1.4. Praktyka stabilizowania gospodarki przez państwo przy pomocy „kotwic nominalnych” 45
1.4.1. Praktyka stosowania „kotwic nominalnych” 46
1.4.2. Zróżnicowana polityka stabilizacyjna 47
1.4.2.1. Kontrola podaży pieniądza i polityka cenowa 48
1.4.2.2. Polityka walutowa – „kotwica kursowa” 49
1.4.2.3. Kontrola płac – „kotwica płacowa” 50
1.4.2.4. „Kotwica energetyczna” 51
1.4.2.5. „Kotwica żywnościowa” 51
1.4.3. Skutki stosowania „kotwic nominalnych” w okresie intensywnych rynkowych reform 51
1.4.4. „Kotwice” ustabilizowanej gospodarki 52
1.4.4.1. „Kotwica M. Belki” 53
1.4.4.2. „Kotwica K. Marcinkiewicza” 53
1.4.4.3. „Kotwica S. Kluzy” 53
1.4.4.4. „Kotwica walutowa” C. Mecha 54
1.4.4.5. „Kotwice” D. Tuska i J. V. Rostowskiego 54
1.4.5. Praktyka stosowania „kotwic” w świecie 55
1.4.5.1. „Kotwica euro” 55
1.4.5.2. „Kotwica EBC”. Kotwiczenie inflacji w strefie euro 55
1.4.5.3. „Kotwice” z Maastricht 56
1.4.5.4. „Kotwica dolarowa” 56
1.4.5.5. Niemiecka „kotwica budżetowa” 57
1.5. Podsumowanie 58
2. Polityka pieniężna i fiskalna oraz ich koordynacja jako narzędzia stabilizowania i dynamizowania krajowej gospodarki 59
2.1. Wprowadzenie 59
2.2. Polityka monetarna 62
2.2.1. Zadania i cele polityki monetarnej 63
2.2.2. Strategie polityki monetarnej 65
2.2.3. Formułowanie i prowadzenie polityki pieniężnej 68
2.3. Polityka fiskalna 72
2.3.1. Kontrowersje wokół polityki fi skalnej 73
2.3.2. Cele, strategie, praktyki i narzędzia polityki fiskalnej 78
2.4. Związki między polityką pieniężną a fi skalną – policy mix w latach 1995–2010 80
2.4.1. Zakres realizacji podstawowych celów polityki pieniężnej w latach 1995–2010 81
2.4.2. Zakres realizacji podstawowych celów polityki fiskalnej w latach 1995–2010 84
2.5. Realizacja i dylematy policy mix 85
2.5.1. Ocena policy mix 88
2.5.2. Spójności i niespójności policy mix 88
2.6. Podsumowanie 93
3. Stabilność podsystemów gospodarczych Polski i ich wpływ na stabilność finansową 95
3.1. Stabilność rynkowego systemu gospodarczego 96
3.1.1. Stabilność sektora bankowego 101
3.1.2. Stabilność niebankowych instytucji finansowych 110
3.1.3. Rynek instrumentów pochodnych a stabilność systemu finansowego 117
3.2. Finansowe uwarunkowania stabilności sfery realnej 120
3.2.1. Stabilność finansowa przedsiębiorstw a stabilność gospodarki 122
3.2.2. Sytuacja finansowa gospodarstw domowych 132
3.2.3. Koniunktura sektora realnego a finansowa sytuacja przedsiębiorstw i gospodarstw domowych 136
3.3. Stabilność krajowego sektora finansów publicznych 139
3.4. Międzynarodowa pozycja inwestycyjna jako czynnik określania stabilności gospodarczej 143
3.5. Zadłużenie zagraniczne a stabilność gospodarcza 148
3.6. Stabilność polskiego systemu finansowego na tle stabilności światowej 151
3.7. Podsumowanie 155
Aneks do rozdziału 3 156
4. System bankowy w praktyce stabilizowania gospodarki polskiej 162
4.1. Polityka pieniężna NBP w latach 1995–2010 i jej wpływ na stabilny rozwój gospodarki polskiej 165
4.1.1. Inflacja a stabilność systemu finansowego – polityka RPP 166
4.1.2. Scenariusz restrykcyjnej polityki pieniężnej – lata 1999–2000 170
4.1.3. Etap lat 2001–2003 – efekty restrykcyjnej polityki pieniężnej z lat 1999–2000 172
4.1.4. Lata 2004–2006 174
4.1.5. Lata 2007–2010 – etap zaburzeń finansowych na światowych rynkach 175
4.2. Mechanizmy transmisji impulsów monetarnych jako narzędzie stabilizowania sfery realnej i finansowej 178
4.2.1. Kanał stopy procentowej – ujęcie tradycyjne 182
4.2.2. Podejście majątkowe w mechanizmach transmisji impulsów monetarnych MTIM 184
4.2.3. Teoria portfelowa q-Tobina 186
4.2.4. Praktyczne wnioski z analizy kanałów transmisji impulsów monetarnych 187
4.3. Wpływ działalności depozytowo-kredytowej banków na stabilność gospodarczą 190
4.3.1. Zmiany wielkości nominalnych i realnych stóp procentowych w systemie bankowym 190
4.3.2. Rynek kredytów i depozytów 194
4.3.3. Polityka depozytowo-kredytowa banków komercyjnych w latach 1989–2011 204
4.4. Wpływ nominalnych i realnych stóp procentowych banków na inwestycje 210
4.5. Podsumowanie 212
5. Finansowe i pozafinansowe czynniki wzrostu światowej gospodarki środowiskiem (de)stabilizowania gospodarki polskiej 214
5.1. Podstawowe – ogólnoświatowe zagrożenia stabilności 216
5.2. Zjawiska destabilizacyjne w XX-wiecznej i współczesnej gospodarce światowej 219
5.3. Kluczowe czynniki destabilizacji światowej i polskiej gospodarki 222
5.3.1. Wiara w gospodarczy liberalizm 223
5.3.2. Niedostrzeganie znaczenia zmian zachodzących na rynkach finansowych 224
5.3.3. Wiara w modele ekonometryczne i prognozy 224
5.3.4. O ekonometrycznym modelowaniu 226
5.3.5. Niedostateczne uwzględnienie roli regulacji 229
5.3.6. Lobbing – uwarunkowania instytucjonalne 231
5.4. Czynniki przywracania równowagi gospodarce w krótkim i długim okresie 232
5.5. Procesy demograficzne i ich następstwa 235
5.6. Podsumowanie 238
Zakończenie 239
Spis rysunków 243
Spis tabel 246
Bibliografia 248